พวกโซฟิสต์ต่างจากโสกราตีสอย่างไร?

โสกราตีสมีชีวิตอยู่ในยุคเดียวกับพวกโซฟิสต์ โซฟิสต์คือคนที่ขายความรู้ ออกแสวงหาความรู้ไปในที่ต่างๆ หากพูดในภาษาปัจจุบันก็คือเป็นครูหรืออาจารย์นั้นเอง โซฟิสต์จะหากินกับความรู้เล็กๆน้อยๆที่ตนมีอยู่และมักคิดว่าตนเองนั้นเป็นผู้ปราดเปรื่องรอบรู้ ในสมัยกรีกนั้นประชาธิปไตยเป็นตัวที่กระตุ้นให้ผู้คนตื่นตัวในการแสวงหาความรู้ให้แก่ตน ในขณะที่ความรู้ของพวกโซฟิสต์เกิดจากการใช้สมองคิดและสืบทอดกันมา ในหมู่นักปราชญ์ชาวกรีกก็มีแกะดำอยู่นั้นก็คือ โสกราตีส
เขาจะทำเป็นไม่รู้อะไรเลย และถามผู้ที่สนทนาด้วยให้คิดเอง และไตร่ตรองหาคำตอบเอง โสกราตีสจะบังคับให้ต้องใช้สามัญสำนึกเมื่อคุยกับเขาเพราะนั้นคือการคิดได้เองหรือณานประเภทหนึ่ง โสกราตีสเปรียบตนเองเป็นหมอตำแย คือหมอตำแยไม่ได้เป็นคนคลอดแต่จะเป็นผู้ที่ช่วยให้การคลอดลุล่วงไปได้โดยสะดวก ณานทัศนะที่ถูกต้องก็คือความเข้าใจที่แท้จากภายใน ไม่ใช่ได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น สิ่งที่โสกราตีสต่างจากพวกโซฟิสต์อย่างมากก็คือ เขาไม่เคยคิดว่าตนเองเป็นพวกโซฟิสต์ ไม่เคยคิดว่าตนเองเป็นผู้ปราดเปรื่องหรือสอนหนังสือเพื่อแลกเงินแลกทอง ไม่เป็นครูและผู้ดีที่ปลื้มอกปลื้มใจกับความรู้ที่มีเพียงน้อยนิดของตัวหรือพวกที่ชอบโออวดว่ารู้เรื่องนี้เรื่องนั้นดีทั้งๆที่จริงๆไม่รู้อะไรเลย โสกราตีสคือปราชญผู้รู้เพียงสี่งเดียวว่า "เขาไม่รู้อะไรเลย" ตรงนี้ละครับที่ผมเห็นว่าโสกราตีสกับคำสอนของพระพุทธเจ้าตรงกัน ชาวพุทธเรามีกาลามสูตรที่เป็นหลักไม่ให้เชื่ออะไรง่ายๆ สิ่งที่จะเชื่อได้ก็ต้องมาจากการไตร่ตรองจากตน นอกจากนั้นสิ่งที่คิดว่ารู้จริงๆคือไม่รู้ และการที่คิดได้ว่าตนเองไม่รู้ก็คือการรู้แจ้งอย่างหนึ่ง เป็นแก้วใบเปล่าที่สามารถใส่อะไรลงไปก็ได้ ไม่ใช่ แก้วที่มีน้ำเต็มแก้ว มาถึงจุดนี้ผมคิดว่าปรัชญาในยุคโบราณนั้นมันมีความร่วมสมัยอยู่ไม่ว่าจะเป็นของตะวันตกหรือตะวันออก จุดร่วมนั้นก็ดือความจริงในฐานะที่เป็นอกาลิโกและความจริงชั่วขณะ